معرفی سدهای زیرزمینی + پاورپوینت
- سدهای زیر زمینی سازه های هستند که در زیرزمین ساخته می شوند و با مسدود کردن جریان طبیعی آب های زیرزمینی، سبب ایجاد ذخایر آبی در زیر زمین میشوند؛ سدهای زیرزمینی در محل آبراهه های خشک و نیمه خشک، آبراهه های فصلی و نه رودخانه های دائمی ساخته میشوند و به این ترتیب به جای ذخیره آب در سطح ، در زیر زمین آب ذخیره میشود که این آب های ذخیره شده را میتوان با لوله گذاری و یا حفر چاه میتواند قابل دسترس باشد.
- سدهاي زیرزمینی به صورت موانعی هستند که در زیر سطح زمین براي مهار جریان های آب زير سطحي در آبرفت طبيعي ایجاد ميگردند.
- اين موانع ميتواند به صورت موانع فيزيکي و يا هيدروليکي باشند. معمولاً موانع هيدروليکي در مجاورت سفره هاي آب شور در کنار دریا ، با هدف سد کردن آب شور دریا و حفاظت از سفره هاي آب شيرين در مجاورت آب شور انجام مي گيرد.
تاریخچه:
- روش هاي ذخيره آب بوسیله مهار آبهای زیر سطحی در مناطق خشک دارای هزاران سال قدمت است .در چند دهه اخیر این روش ها در بسیاری از نقاط جهان مورد توجه محققین قرارگرفته است
- تاریخچه استفاده از سد های زیر زمینی در ایران و جهان به تمدن های قدیمی بر می گردد به عنوان مثال سدهای زیر زمینی در جزیره ساردینا در زمان رومیان ساخته شده است و در عصر صفویه در ایران برای افزایش آب مادرچاه قنوات وزوران در میمه اصفهان آب دیگر قنات ها را به آن منحرف می کردند
- نمونه هایی از این سد ها به مفهوم واقعی در نیمه اول قرن بیستم ساخته شده اند اما رشد و تکوین سد های زیر زمینی و برخورد علمی با آنها در واقع از نیمه قرن بیستم آغاز شده است و در سه دهه اخیر رشد زیادی نموده است.
کاربردهای سدهای زیرزمینی:
- ممانعت از فرار آبهای زیر زمینی و خارج شدن از حوضه
- وجود یک منبع ذخیره مطمئن و همیشگی در تامین آب شرب
- بدور بودن از آلایندهای شیمیائی – میکروبی آبهای سطح الارضی
- وجود تصفیه فیزیکی – مکانیکی بعلت لایه های متخلخل آبرفتی
- عامل مناسب در ممانعت از فرسایش خاک و جابجائی رسوبات و پایداری خاک
- عامل مناسب و بهینه در آبخوان داری و تغذیه سفره های پائین دست
- جلوگیری از پیشروی آب شور به آب زیر زمینی مانند سواحل و دشت های نمک
- …..
مزایای سد زیرزمینی نسبت به سد سطحی:
- ممانعت از فرار آبهای زیر زمینی و خارج شدن از حوضه
- وجود یک منبع ذخیره مطمئن و همیشگی در تامین آب شرب
- بدور بودن از آلایندهای شیمیائی – میکروبی آبهای سطح الارضی
- وجود تصفیه فیزیکی – مکانیکی بعلت لایه های متخلخل آبرفتی
- عامل مناسب در ممانعت از فرسایش خاک و جابجائی رسوبات و پایداری خاک
- عامل مناسب و بهینه در آبخوان داری و تغذیه سفره های پائین دست
- جلوگیری از پیشروی آب شور به آب زیر زمینی مانند سواحل و دشت های نمک
- …..
معایب:
از آنجا که ایده ها و پروژه ها و مصنوعات دست بشر هیچگاه حسن کامل نداشته و عاری از عیب نیز نبوده است سد زیر زمینی هم از این امر مستثنی نیست و دارای معایبی نیز می باشد. از جمله معایب سدهای زیرزمینی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- حجم آب کمتری را در مخزن خود ذخیره می نماید .
- تخمین صحیح آب ذخیره شده و قابل برداشت بسیار مشکل است و به عوامل متعددی بستگی دارد .
- در این نوع سدها به علت غیر قابل رویت بودن کار،کنترل عملیات اجرایی، کنترل کیفیت ساخت دیواره اب بند و همچنین کنترل آبگذاری از مرزها بسیار مشکل می باشد. و نیاز به دقت و مطالعه زیادی دارد .
- در صورتی که عمق بدنه سد از 70 متر بیشتر باشد پروژه از لحاظ اجرایی و تهیه دستگاه حفاری مناسب و مسائل اقتصادی با مشکل مواجه خواهد شد.
نتیجه:
سدهای زیرزمینی با توجه به هزینه پایین ، روش ساخت آسان ، ذخیره آب بهداشتی و مزایای بسیاری که نسبت به سد های سطحی دارد و به خصوص با توجه به آب و هوای خشک و نیمه خشک ایران می تواند یک روش مقرون به صرفه و ساده برای استفاده از آب های زیرزمینی باشد.
امید است در کنار صرف هزینه های زیاد در بخش سد سازی در کشور ما ، ساخت این گونه سدها نیز بیش از پیش مد نظر قرار بگیرد.
سفره های آب زیر زمینی یکی از مهمترین منابع آبی هر کشور میباشد بنابراین برای جلو گیری از خطر شورشدگی سفره های آب شیرین و کم شدن کیفیت آن به ویژه در مناطق کویری و کم آب، بهبود منابع آبی، افزایش بهره وری آنها، مقابله با بحرن کم آبی، کاهش میزان نشت آب و بازگشت آب به لایه های زیرین و جلو گیری از هدر رفتن آب، استحصال آبهایی که از دسترس خارج میشود و تسریع در رفع مشکل بحران کم آبی میتوان از تکنیکی به عنوان سد زیر زمینی استفاده کرد در واقع احداث سد های زیر زمینی نوعی مدیریت مدرن بر منابع آبی کشور میباشد.