با طبیعت باید مهربان باشیم / شرحی از سخنرانی دکتر علی سلاجقه

دکتر علی سلاجقه (رئیس اتحادیه انجمن ­های علمی منابع آب و محیط زیست ایران و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران) روز گذشته در نشستی در بین دانشجویان به شرح اتفاقات اخیر در خصوص سیلاب ها پرداختند. در ذیل گزارشی از سخنرانی ایشان آورده شده است:

کشور ایران سالیانه حدود 40 سیلاب را به خود می­بیند. اکثر مصاحبه­ های مربوطه به سیلاب (معلول) پرداختند اما هیچ­کدام دنبال علت نبودند. چرا ستادهای باید تک محوری باشند؟! تا قبل از عید تمام ستادها برای خشک­سالی و ریزگردها و… برنامه ریزی شده بودند اما پس از عید خط فکری ستادها صدوهشتاد درجه تغییر کرده است.

در همین مدت کوتاه (دو ماه اخیر) نزولات، 40 تا 45 درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته است. آب درون مخزن سدها سه برابر سال گذشته شده است. همان گونه که بارش­ها دوره بازگشت دارند، سیلاب­ها نیز دوره بازگشت دارند. بارشی با دوره بازگشت 25 ساله نباید سیلابی با دوره بازگشت 100 سال و بالاتر داشته باشد.

باید به قوانین طبیعت احترام گذاشت وگرنه بازهم شاهد اتفاق تلخ مشابه خواهیم بود. وقتی عرض آبراهه مسیل شیراز در گذشته حدود 100 متر بوده است ولی هم اکنون در بعضی مناطق کمتر از 4 متر رسیده است، طبیعت برای بدست آوردن حریم گذشته خود دست به کار می­شود.

باید از اتفاقات گذشته هم درس گرفت، مشابه اتفاق شیراز در مردادماه سال 1365 در منطقه تجریش سیلی رخ داد که باعث جان باختن 26 نفر از هم­وطنان ما شد.

سال 95 نیز حوضه سد دز وارد شرایط بحرانی شد اما بعد از آنکه شرایط پایدار شد هیچ­کس درمورد چرایی سیلاب سوال نپرسید!

گفته می­شود بیش از 14 هزار کیلومتر زیرساخت­های راه و ترابری و بیش از 400 پل بر اثر سیلاب­های اخیر از بین رفته اند.

چرا مدیریت بحران داریم ولی مدیریت ریسک نداریم؟!

در سیستان و بلوچستان به آب­های ژرف (آبهایی که حتی از کیفیت آن بی خبریم) پرداخته شده است، اما آبهایی که از روبروی ما عبور می­کنند را به امان خدا رها می­کنیم.

وزارت نیرو حریم رودخانه را بر مبنای سیلاب­هایی با دوره بازگشت 25 سال در نظر می­گیرد که این اشتباه است. وزارت نیرو باید حریم رودخانه ­ها را پهنه بندی کند. متاسفانه روابط خوبی بین دانشگاه­ ها و وزارت­خانه­ ها وجود ندارند.

باید از تجربیات موفق همه کشورها بهره گرفت. مثال خوبش در دره تنسی آمریکاست که یک سیستم جامع مدیریت محیط زیستی و یک الگو برای سایر کشورهاست.

یکی از شاخص­های توسعه یافتگی کشورها، ساخت سد است. کشور ایران نیاز به ذخیره آب دارد. اما برای تولید انرژی بجای نیروهای برقابی می­توان از انرژی­های پاک استفاده کرد. سدها باید در جای خودش ساخته شوند.

وزارت نیرو آب را به عنوان یک کالا نگاه می­کند. وزارت کشاورزی بجای گسترش اراضی باید برروی عملکرد در واحد سطح کار کند. توسعه کشاورزی و صنعتی باید براساس آبراهه ­ها صورت گیرد و دخل و تصرفی در آنها ایجاد نشود که باعث بروز مشکلات این چنینی خواهد شد.